Kost elk extra gezond levensjaar van de gemiddelde COVID-19-patiënt echt ongeveer twee miljoen euro? Deze claim van hoogleraar Ira Helsloot is niet hard te maken en waarschijnlijk overdreven. Wel heeft hij gelijk dat die kosten waarschijnlijk hoger liggen dan wat we normaal maximaal uitgeven aan behandelingen van ziekten.  

Bewering

De Nederlandse samenleving betaalt ongeveer twee miljoen euro voor een extra gezond levensjaar van de gemiddelde COVID19-patiënt.

Oordeel

Waarschijnlijk onwaar 

Bron van de bewering

‘Hoeveel is 1 extra gezond levensjaar ons waard?’, vraagt Ira Helsloot zich af in een interview op 2 november in de Volkskrant. In maart en april meende hij dat het 8 miljoen was, maar nu komt hij lager uit. De Nijmeegse hoogleraar Besturen van Veiligheid rekent het antwoord even voor: de Nederlandse samenleving betaalt ongeveer 2 miljoen euro voor 1 extra gezond levensjaar van de gemiddelde COVID-19-patiënt, als we uitgaan van 50 duizend geredde gezonde levensjaren en 100 miljard euro aan maatschappelijke schade. ‘Waanzin’ vindt hij het, want voor zo’n zelfde extra jaar leven in gezondheid zouden we bij andere ziekten veelal hoogstens 40 duizend euro uitgeven. Het is dus tijd voor bezinning.

Waarom klopt deze bewering waarschijnlijk niet?

Helsloot zegt hier eigenlijk drie dingen. Zijn eerste claim is dat er 50 duizend gezonde levensjaren verloren zouden gaan, als we de coronamaatregelen zouden stopzetten. Ten tweede beweert hij dat de maatschappelijke kosten van de maatregelen 100 miljard euro behelzen en ten slotte zegt hij dat we normaal hoogstens 40 duizend euro uitgeven per gezond levensjaar aan de behandeling van bijvoorbeeld kanker.  

Laten we beginnen met deze laatste bewering over de gebruikelijke kosten van een behandeling per gezond levensjaar. De toevoeging ‘gezond’ is hier belangrijk: het gaat niet slechts om het aantal levensjaren dat een medische behandeling ‘redt’, maar ook om de kwaliteit daarvan. Gezondheidseconomen spreken in dit kader van QALYs: Quality Adjusted Life Years. Iemand die na een medische ingreep nog tien jaar lang gelukkig leeft met gezondheidsklachten, wint in deze rekensom dus niet 10 QALYs, maar slechts, bijvoorbeeld, de helft.

Volgens een rapport van de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving varieert het bedrag dat we uitgeven aan ingrepen per QALY nogal. Zo kostte een levertransplantatie als gevolg van alcoholgebruik in 2006 bijna anderhalf ton per gezond levensjaar dat daarmee wordt gered. Kijken we naar de gemiddelde kosten per QALY van alle ingrepen, dan is 40.000 euro wel een realistische inschatting, zegt Johan Mackenbach, die vorige maand afscheid nam als hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg aan het ErasmusMC.

Vervolgens claimt Helsloot dat de coronamaatregelen 50.000 gezonde levensjaren opleveren. In een mailwisseling licht Helsloot zijn uitspraak toe. Om te begrijpen hoeveel QALYs de maatregelen opleveren, schat hij hoeveel doden er zouden vallen zonder die maatregelen, dus als we het virus vrij rond zouden laten gaan. Dat zijn volgens hem ten hoogste 50 duizend sterfgevallen. Hij mailt: 

‘50.000 is de 30.000 voorkomen IC-opnames van Mark Rutte en de max 20.000 extra doden die we zouden krijgen als corona dat een kleine factor 3 hogere IFR heeft dan een zware griep (met 10.000 doden) in een somber scenario rond zou gaan.’ (IFR betekent Infection Fatality Rate: het percentage mensen dat overlijdt onder de geïnfecteerde mensen.)

Over de voorkomen IC-opnames: op 24 juni zei Rutte dat zonder alle maatregelen ruim 35.000 coronapatiënten op de intensive care terecht waren gekomen tijdens de eerste golf. Helsloot gaat er blijkbaar van uit, dat die mensen in zijn scenario niet behandeld zouden worden en dus zouden overlijden. Dat sluit aan bij wat hij in het Volkskrant-artikel zegt over triage en ‘onze keuze hoe we met deze ziekte omgaan.’ Hij mailt hierover: ‘In mijn redenering zullen IC’s niet zo overstromen dat er geen behandeling meer mogelijk is, maar mogelijk meer suboptimaal en met eerdere triage van mensen die toch al dood zouden gaan.’

Hoe hij op 20.000 komt als hij de sterfgevallen bij een zware griep (10.000) vermenigvuldigt met 3, is ons een raadsel. 

We weten nu hoe Helsloot op 50.000 geredde levens komt, maar zijn claim betreft gezonde extra levensjaren, oftewel QALYs. Het overgrote deel van de mensen die sterven, zouden volgens hem nog maar erg weinig gezonde levensjaren voor de boeg hebben: ‘Bijna alle coronaslachtoffers van ook jongere leeftijd hebben een zwaar en ernstig onderliggende lijden (zoals kanker) waardoor hun levensverwachting zeer beperkt was, ook zonder corona.’

Vandaar dat hij uitgaat van 1 QALY voor elk mensenleven dat gered wordt door de coronamaatregelen. 

Onzekerheden

Klopt het dat er ongeveer 50.000 doden zouden vallen als we het virus vrij rond zouden laten gaan? 

Lees dit artikel verder op de website van Nieuwscheckers.nl